İLK MİZAH DERGİSİ: DİYOJEN

Türkiye’de gerçek anlamda mizah dergisi olma özelliğini taşıyan ilk mizah dergisi; Diyojen’dir.

Dergi fasiküllerinden birinin kapağı
Kategori	Dergi, süreli yayın
Editör	Teodor Kasap
Tür	Mizah, taşlama, karikatür
Fiyat	1 kuruş
İlk sayı	25 Kasım 1870 (Türkçe)
Son sayı	11 Ocak 1873
Yayım sıklığı	Haftalık. 23.sayıdan itibaren haftada iki kez, 148. sayıdan itibaren haftada üç kez.
Ülke	Osmanlı İmparatorluğu
Dil	Osmanlıca (önceden Fransızca, Rumca ve Ermenice)

Akün, Ömer Faruk. "Namık Kemal". İslam Ansiklopedsi. 9. ss. 61. "...Kemal'in İstanbul'da ilk yıl ara sıra Diyojen'e verdiği söylenen imzasız fıkralarından başka yazısı yoktur."

İstanbul’da Teodor Kasap tarafından önceleri Fransızca ve Rumca bir mizah dergisi olarak yayımlanan Diyojen, günümüzden tam 143 yıl önce 24 Kasım 1870’de de Türkçe olarak çıkmıştır. Dergi, başlangıçta dört sayfa olarak haftada bir defa Perşembe günleri, 23. sayıdan başlayarak haftada iki kez, 148. sayıdan sonra da haftada üç kez yayımlanmıştır. Daha sonra derginin Ermenice nüshası da basılmıştır. Teodor Kasap, ilk sayıdan başlayarak yayın hayatına son verildiği 183. Sayıya kadarki tüm nüshalarında “Diyojen” logosunun altına, ünlü filozof Diyojen’in İskender’e söylediği: “Gölge etme başka ihsan istemem” söylemine yer vermiştir. Böylece, siyasal iktidara, besleme basının rağbet gördüğü bir ortamda hükümetten hiçbir maddi destek istemediğini ve tek isteğinin yönetimin basın özgürlüğüne müdahale etmemesi mesajı olmuştur.

Derginin çıkış amacı ilk sayının “Mukaddime” kısmında ele alınmış, yazıda halkın düşünceleri ile hükümetin icraatlarını ve maksadını mizahi yoldan ortaya koymak olarak ifade edilmiştir. Bu konular yazılıp çizilirken de halkın günlük hayatta kullandığı sade Türkçe’nin kullanılacağına özen gösterileceği vurgulanmıştır (Diyojen, 24 Kasım 1870).

Türkiye’de modern mizahın ilk örneklerinin yayımlandığı dergi, Ali Bey, Ebuzziya Tevfik, Namık Kemal, Nuri Bey, Reşat Bey’in imzasız yazılarına da yer vermiştir. Derginin yazarları makale ve fıkralarını Teodor Kasap’ın öngördüğü doğrultuda kaleme almışlardır. Kendisi de Voltaire’nin “Mikromega” adlı eserini Türkçeye çevirerek derginin 62-68 sayılarında, “Monte Kristo” adlı romanını da Fransızcadan tercüme ederek 66-123. Sayılarında tefrika etmiştir.

Dergide işlenen konular arasında büyük bir çoğunluğu dönemin siyasi ve sosyal olayları oluşturmaktadır. Mizahi bir üslupla hükümetin yanlışlıkları, suiistimalleri, dış ve iç siyasetteki beceriksizlikleri ele alınmıştır. Yayım süresi boyunca üç karikatür basan Diyojen, üç kez geçici olarak kapatılmıştır. İlki 4. sayısında İran Şahı’nın Kerbela gezisini konu alan bir yazıdan dolayı bir buçuk ay, 14. ve 15. sayılarındaki yazılardan dolayı 15 gün, 121. sayısında edebe aykırı fıkralar ile 123. sayısında hükümeti küçük düşürücü yayınından dolayı da 2 ay kapatılmıştır. Son sayılarındaki siyasal içerikli mizah yazıları nedeniyle de 9 Ocak 1873 tarihli 183. sayısından sonra yönetimce yayın hayatına son verilmiştir.


KAYNAK